Kral Selman’ın İsrail-Türkiye-Mısır açılımı

Al Jazeera’ye bilgi veren bir Türk dışiÅŸleri yetkilisi, Suudi Arabistan Kralı Selman bin Abdülaziz’in Kahire ziyaretinde ‘Mısır ile Türkiye iliÅŸkilerinin normalleÅŸmesi’ mesajı verdiÄŸini, aynı mesajı Türkiye’ye de verdiÄŸini söyledi. 

Yetkili, Arap basınında yazıldığı gibi Mısır lideri Sisi’yi Ä°slam Ä°ÅŸbirliÄŸi TeÅŸkilatı (Ä°Ä°T) zirvesi için Ä°stanbul’a getirmek bir planının olmadığını, sadece iki ülkeye iliÅŸkilerinin normalleÅŸmesinin önemini vurguladığını, bu mesajların da devam edeceÄŸini belirtti. Mısır DışiÅŸleri Bakanı Şükri’nin zirveye katılımı da Riyad’ın çabalarıyla gerçekleÅŸti. Şükri’nin ErdoÄŸan’la el sıkışması ya da ÇavuÅŸoÄŸlu ile özel görüşme yapması zaten beklenmiyordu. Mısırlı Bakan’ın kısa süre de olsa Ä°stanbul’a gelmiÅŸ olması bile, Kral Selman’ı memnun etti.

NormalleÅŸmede Ä°srail boyutu

Kral Selman, Ä°srail-Türkiye iliÅŸkilerinin normalleÅŸmesi için yapılan görüşmeleri de destekliyor. Kahire’de yaptığı görüşmelerde de iki ülke arasındaki süreci hatırlattı ve DoÄŸu Akdeniz’de daha geniÅŸ kapsamlı bir iÅŸbirliÄŸi gerekliliÄŸi vurgusu yaptı.

Ancak Al Jazeera’ye konuÅŸan Ä°srailli yetkililer, Mısır’ın Türkiye-Ä°srail normalleÅŸmesinden memnun olmadığı bilgisini verdi. Hamas’ı tehdit olarak gören Sisi liderliÄŸindeki darbe yönetimi, Gazze’deki ÅŸartların geliÅŸtirilmesinden yana deÄŸil.

Ä°srail kaynakları, Netanyahu ile Sisi’nin arasının ise iki ülke liderlerinde daha önce hiç görülmediÄŸi kadar iyi olduÄŸunu da söylüyor.

“Adaların el deÄŸiÅŸtirmesi aslında Suudi Arabistan-Ä°srail anlaÅŸması”

Kral Selman Kahire’ye yaptığı beÅŸ günlük resmi ziyarette, Suriye ve Yemen’de Suudi Arabistan’a daha aktif destek vermediÄŸi için iliÅŸkilerinin gerildiÄŸi Mısır’la on beÅŸten fazla anlaÅŸma imzaladı. 2013’te Sisi’nin darbeyle iktidara gelmesinin ardından Suudi Arabistan ülke ekonomisine katkıda bulunmak için 12 milyar dolardan fazla yardım yapmıştı.

Kahire ile Riyad arasında imzalanan anlaÅŸmalarda 22 milyar dolarlık petrol anlaÅŸması ve Sina Yarımadası’na yapılacak yardımla birlikte, 1950’den beri Mısır’ın elinde bulunan iki adanın Suudi Arabistan’a geri verilmesi de var. Adaların üzerinden Sina Yarımadası’nı Suudi Arabistan’a baÄŸlayan bir köprü de yapılacak.

YerleÅŸimin bulunmadığı Tiran ve Sanafir adaları, stratejik öneme sahip Akabe Körfezi’nin Kızıldeniz’e çıkışında yer alıyor. Akabe Körfezi’nde Ä°srail ve Ãœrdün’e ait limanlar var. Aslında Suudi Arabistan’a ait olan adalar, 1950 yılında Mısır’ın korumasına verilmiÅŸti. Ä°srail’le Arap ülkelerinin savaÅŸtığı yıllarda, Ä°srail’e karşı askeri bir pozisyon oluÅŸturma çabasıyla adalara Mısır askerleri yerleÅŸti. O dönemde Suudi Arabistan’ın Filistin davasında sorumluluk üstlenmemek için adaların kontrolünü Mısır’a verdiÄŸi yorumları yapıldı.

1967’de Altı Gün Savaşı’nda Ä°srail iki adayı iÅŸgal etti. Ancak daha sonra ABD’nin arabuluculuÄŸuyla varılan barış anlaÅŸmasında adalar Mısır’a geri verildi. Bu anlaÅŸmadaki maddelerle, Ä°srail’in Mısır’a geri verdiÄŸi toprak parçalarının üçüncü ülkelerin eline geçmesinin de önüne geçiliyordu.

Ä°ki adanın Mısır’dan Suudi Arabistan’a geri verilmesi, öncelikle Ä°srail tehdidinin kalkmasından emin olunması, ardından ABD ve Ä°srail’in de onayının alınmasıyla gerçekleÅŸiyor.

Mısır ve Suudi Arabistan arasında altı yıldır adaların yeniden Suudi Arabistan’a teslim edilmesi için görüşmeler sürüyor ancak Ä°srail karşı çıkıyordu. Türk yetkiliye göre bu anlaÅŸma aslında Mısır ile Suudi Arabistan arasında deÄŸil; Ä°srail ile Suudi Arabistan arasında varılan bir anlaÅŸma.

Ä°srail ve Suudi yetkililer doÄŸrudan görüştükleri iddialarını reddetse de, iki ülke arasında dolaylı yoldan uzlaşıya varılması sonucu adaların Suudi Arabistan’a geri verileceÄŸi açıklandı. Haaretz’e konuÅŸan Ä°srail Savunma Bakanı Moshe Ya’alon da Suudi Arabistan, Mısır, Ä°srail ve ABD arasında, anlaÅŸmada yer alan askerî maddeye göre Mısır’dan boÅŸalan yeri Suudilerin doldurması konusunda bir anlaÅŸmaya varıldığını söyledi.

İran-ABD anlaşması sonrası yakınlaşma

Ä°srail ve Suudi Arabistan’ın adalar üzerinde yıllar sonra bir uzlaşıya varması, Ä°ran ile Batı arasında nükleer müzakerelerin sonuçlanması ve Ä°ran’a yönelik yaptırımların kalkmasının ardından gerçekleÅŸiyor.

Hem Suudi Arabistan hem Ä°srail, Ä°ran’la varılan nükleer anlaÅŸmaya tepki göstermiÅŸ ve ABD’nin bölgedeki en büyük tehdidin kendisini geliÅŸtirmesine izin verdiÄŸini söylemiÅŸti. Suudi Arabistan, Ä°ran’ı on yıllardır bölgedeki en büyük rakibi olarak görüyor.

Kaynak: Al Jazeera